Faillissement

Effect faillissement voor de werknemers

Een van de eerste handelingen van de curator is doorgaans het ontslag aanzeggen van alle werknemers. Hierbij geldt een opzegtermijn van maximaal zes weken, die ook direct ingaat. De curator kan de medewerkers verzoeken gedurende de opzegtermijn door te werken en zijn daartoe in principe ook verplicht. De normaal geldende ontslagverboden gelden niet voor de curator. Ook is er geen ontslagvergunning nodig. Een transitievergoeding is evenmin verschuldigd. Eventueel per faillissementsdatum achterstallig loon en loon tijdens de opzegtermijn worden betaald door het UWV. Het UWV verkrijgt voor deze uitbetalingen een zogenaamde preferente- en boedelvordering.

Curator bij een faillissement

Bij het uitspreken van een faillissement benoemt de rechtbank een curator. Indien de failliet vooraf een surseance traject heeft doorlopen, is dat bijna altijd de bewindvoerder uit de surseance van betaling. Het is de taak van de curator om de boedel te beheren en in geld om te zetten en daarmee, na betaling van de faillissementskosten, het eventuele restant volgens de faillissementsregels te verdelen. Door de benoeming van de curator wordt de failliet zelf handelingsonbevoegd voor de failliete organisatie.

De curator handelt volgens de regels van de faillissementswet, maar ook conform de richtlijnen van de Recofa (het landelijk overleg van Rechters-Commissarissen in faillissementen en surseances).

Rechter-commissaris bij een faillissement

Bij het uitspreken van een faillissement benoemt de rechtbank ook een rechter-commissaris. Indien de failliet vooraf een surseance traject heeft doorlopen, is dat in principe dezelfde rechter-commissaris als bij de surseance van betaling.
De rechter-commissaris houdt toezicht op het beheer en de vereffening van de failliete boedel, en daarmee op de curator. In het algemeen ziet de rechter-commissaris erop toe dat de curator zich aan het geldende recht houdt, dat zijn handelen in het belang is van de boedel en de gezamenlijke schuldeisers en dat hij zijn taak behoorlijk vervult. Voor bepaalde rechtshandelingen, zoals het opzeggen van de huur- en arbeidsovereenkomsten, het beginnen van een rechtelijke procedure en het treffen van een schikking, heeft de curator toestemming van de rechter-commissaris nodig.

Rangorde van schulden

De curator dient bij het betalen van de schulden rekening te houden met een door de wet bepaalde rangorde. Van boven naar beneden dient eerst de hogere groep volledig betaald te worden voordat een uitkering aan de volgende groep kan worden gedaan. De rangorde is:

• Boedelschulden (zoals kosten die gemaakt worden om de boedel af te wikkelen, de kosten van de curator, huur en loon na faillissementsdatum en kosten van levensonderhoud van de failliet);
• Preferente schulden (zoals het UWV en de Belastingdienst);
• Concurrente schulden (de crediteuren zonder zekerheidsrechten);
• Achtergestelde schulden (zoals een achtergestelde lening).

Boedelschulden

Boedelschulden kunnen ontstaan uit:

• De Faillissementswet. Denk aan het salaris van de curator en aan huurkosten en loonkosten na de faillissementsdatum.
• Door verplichtingen die de curator aangaat. Denk aan het inschakelen van een taxateur of een specialist van Insolving.
• Het nalaten door de curator. Denk aan het niet verwijderen van boedelgoederen uit een in faillissement opgezegd huurpand.
• Het onrechtmatig handelen door een curator. Denk bijvoorbeeld aan het onterecht verkopen van zaken van derden.

Binnen de boedelschulden hebben de beloning van de curator en het loon van werknemers na faillissement een hogere prioriteit (hoog-preferent) dan de huurboedelschulden (laag-preferent). Boedelschuldeisers hebben een onmiddellijke aanspraak op de boedel. Zij hoeven niet te wachten op de afwikkeling van het faillissement. Echter zolang niet zeker is dat alle boedelschuldeisers kunnen worden voldaan, hoeft de curator nog niet tot betaling over te gaan.

Boedelkrediet

Boedelkrediet is (vaak bancair)krediet verkregen tijdens een surseance van betaling of een faillissement om lopende uitgaven te financieren. Bijvoorbeeld wegens een tijdelijke voortzetting van de onderneming met het oog op een doorstart of om hogere verkoopopbrengsten te kunnen realiseren. Het kan een extra krediet zijn of een omzetting van een bestaand krediet. De financier zal voldoende zekerheden eisen of van mening zijn dat het boedelkrediet samen met de mogelijk bestaande vordering op deze wijze meer oplevert. Tijdens een geleidelijke afwikkeling leveren de bestaande zekerheden namelijk vaak meer op dan bij een geforceerde uitwinning. Het met zekerheden gedekte boedelkrediet zal voor alle andere schulden moeten worden terug betaald.

Afkoelingsperiode faillissement

De rechter of rechter-commissaris kunnen beiden een afkoelingsperiode afkondigen in het faillissement. Gedurende die afkoelingsperiode mogen partijen niet hun goederen, waar zij het eigendom van hebben, ophalen bij de failliet of verhaal op de tot de boedel behorende goederen nemen. Denk aan de schuldeisers met een vorm van eigendomsvoorbehoud of aan separatisten. Boedelschuldeisers vallen buiten de beperkingen van de afkoelingsperiode.
De afkoelingsperiode is bedoeld om de curator meer tijd te geven zich een oordeel te vormen over de boedel. De curator heeft een zorgplicht over de betreffende activa. Om te zorgen dat de rechten op deze ‘eigen goederen’ worden gehandhaafd, wordt geadviseerd de goederen op te eisen per deurwaardersexploot. Hierdoor mag de curator de goederen verder niet gebruiken en is het goed ook beschermd tegen een mogelijk bodembeslag door de Belastingdienst. Maar ook kan de schuldeiser een verzoekschrift indienen bij de rechter om toch zijn rechten uit te mogen oefenen.

Bodembeslag Belastingdienst

De Belastingdienst kan beslag leggen op alle zaken die zich op de bodem (grond) bevinden van de schuldenaar. Voor of na het faillissement. Dit op grond van het bodemrecht. Dit bodembeslag kan de belastingdienst toepassen wanneer de schuldenaar achterstallig is met bijvoorbeeld de betaling van loonbelasting, omzetbelasting en accijns. Het bodembeslag treft alle aanwezige bodemzaken, dus ook die van derden. Bodemzaken zijn alle roerende zaken die op de bodem staan bij de schuldenaar. Denk aan: kantoor- en winkelinventaris en machines. Bij het ingaan van het faillissement geldt echter het faillissementsbeslag. Dat haalt de roerende zaken van de failliet weer terug in de boedel. De roerende zaken van derden blijven dan wel onder dat bodembeslag. Wanneer bewezen kan worden dat een zaak eigendom is van een derde, wordt deze ook vrijgeven uit het bodembeslag. Het restant kan de fiscus echter uitwinnen ter voldoening van zijn vordering op de failliet.

Paulianeus handelen

Paulianeus handelen is een vorm van onrechtmatig handelen, waar curatoren regelmatig een beroep op doen. Voor een beroep op actio pauliana gelden de volgende voorwaarden:

• het was een onverplichte rechtshandeling (handeling berust niet op de wet of op een overeenkomst);
• één of meer schuldeisers zijn hierdoor benadeeld;
• de uitvoerder van die handeling wist of behoorde te weten dat één of meer schuldeisers hierdoor zouden worden benadeeld;
• in geval van een rechtshandeling, anders dan om niet (zonder opbrengst), dienen ook degenen, met of jegens wie de schuldenaar de rechtshandeling verrichtte, een wetenschap van benadeling van schuldeisers te hebben.

In een faillissement is de curator als enige bevoegd tot het instellen van een beroep op pauliana.

Uitkering en restvordering

Tegen het einde van een faillissement maakt de curator een slotuitdelingslijst op. Hierop staat het bedrag dat elke erkende schuldeiser uit de boedel ontvangt. Het niet ontvangen deel wordt ‘restvordering’ genoemd. Als de failliet een rechtspersoon is, zal deze rechtspersoon ontbonden worden en is de restantvordering waardeloos. Alleen wanneer de failliet een natuurlijk persoon is, kan de schuldeiser later nog eens verhaal proberen te halen.
Wanneer een schuldeiser omzetbelastingplichtig is kan hij de Belastingdienst om teruggave van de BTW over de oninbare restschuld vragen. Dat wordt bijna altijd goedgekeurd.
In het overgrote deel van de faillissementen vindt geen uitkering aan concurrente crediteuren (de niet bevoorrechte- of handelscrediteuren) plaats. In het meest optimistische scenario blijft bij de afwikkeling van het faillissement, dus na betaling van alle crediteuren, geld over. Het restant gaat dan bij een rechtspersoon naar de aandeelhouders en bij een natuurlijk persoon naar de gefailleerde zelf.

Lengte van een faillissement

Er is geen maximumduur bepaald voor het afwikkelen van een faillissement. De termijn van afwikkeling houdt meestal verband met de aard, omvang en complexiteit van het faillissement. Daarbij kunnen lopende onderzoeken en gerechtelijke procedures een rol spelen. Ook kunnen eindvorderingen van het UWV en de Belastingdienst lang op zich laten wachten. De curator dient het faillissement voortvarend te behandelen en de rechter-commissaris ziet toe op een voortvarende afwikkeling.

Beëindiging faillissement

Een Faillissement kan eindigen door:

• Vernietiging van het faillissementsvonnis.
• Opheffing op verzoek van de failliet onder gelijktijdige uitspraak toepassing schuldsaneringsregeling.
• Aanvaarding of homologatie van een crediteurenakkoord, ook wel faillissementsakkoord genoemd.
• Gebrek aan baten, dit heet officieel: ‘vanwege de toestand van de boedel’. Indien er geen geld in de boedel is of komt om de boedelschuldeisers te betalen.
• Vereenvoudigde afwikkeling. Indien er onvoldoende geld in de boedel is om de concurrente crediteuren geheel of gedeeltelijk te betalen.
• Volledige betaling van de schuldeisers.
• Het verbindend worden van de slotuitdelingslijst. Na verificatie in de verificatievergadering (zie ook paragraaf: Effect faillissement voor schuldeisers) stelt de curator, op basis van de lijst van erkende schuldeisers, een uitdelingslijst op. Deze is bindend na 10 dagen zonder verzet.

Vereenvoudigde afwikkeling

Wanneer de boedel van de failliet onvoldoende middelen bevat om enige uitkering aan concurrente crediteuren te doen is er geen verificatievergadering nodig. Dan wordt er alleen een eindzitting gehouden. De curator dient deze beslissing aan de schuldeisers te melden, zodat zij eventueel bezwaar kunnen aantekenen.

Beëindigen schulden

Wanneer het faillissement van een rechtspersoon buiten homologatie om, wordt beëindigd, wordt via het uitschrijven bij het handelsregister ook de rechtspersoon opgeheven. Daarmee vervallen ook alle restvorderingen.
Voor een natuurlijk persoon geldt dat niet. Na verloop van tijd kunnen de schuldeisers hun restvorderingen bij de ex-gefailleerde weer trachten te innen. Het UWV en de Belastingdienst doen dit ook. De betreffende schuldenaar kan dan proberen gebruik te mogen maken van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp). Dan krijgt de voormalige failliet (nu saniet geheten) drie jaar de tijd om zijn schulden zoveel mogelijk af te lossen. Dit onder begeleiding van een bewindvoerder. De rechter kan hem na die periode schuldenvrij verklaren.